Projekt zakładający wprowadzenie składek ZUS od umów zleceń i umów o dzieło był flagowym pomysłem byłego premiera Donalda Tuska. Miało to zakończyć pewną „patologię” na rynku pracy, czyli haniebną erę „umów śmieciowych”.
W trakcie przygotowań do zmian zrezygnowano z ozusowania umów o dzieło. Są to bowiem umowy „rezultatu”, więc wynagrodzenie zależne jest od ostatecznego efektu, a nie od wykonywanej pracy – mogłoby dochodzić do sytuacji „nieprzyjęcia” dzieła, co utrudniałoby ustalenie kwestii ubezpieczenia.
Zgodnie z aktualnym stanem prawnym, w zasadzie każda praca stanowi tytuł do ubezpieczeń społecznych. Inaczej jest jednak w razie równoległego wykonywania więcej niż jednej aktywności zawodowej, czyli w przypadku zbiegu tytułów do ubezpieczeń społecznych. Obecnie osoby posiadające kilka tytułów do ubezpieczeń podlegają ubezpieczeniom z jednego tytułu – pierwszego lub wybranego przez siebie (poza trzema wyjątkami od tej zasady).
Zmiany ustawy poszerzają również grono podmiotów podlegających obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu.
Zmiana dotyczy Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z 13 października 1998 roku – Ustawa o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw z 23 października 2014 roku. Nowelizacja objęła dwie kwestie:
- od 1 stycznia 2015 roku wchodzi obowiązek odprowadzania składek ZUS od dochodów członków rad nadzorczych: Ustawa zakłada objęcie obowiązkiem ubezpieczenia osób będących członkami rad nadzorczych. Podstawa wymiaru składki tych osób stanowić będzie przychód uzyskany z tytułu pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, a płatnikiem składek jest podmiot, w którym działa rada nadzorcza. Obowiązek ubezpieczenia dotyczy wszystkich członków rad nadzorczych, którzy pobierają wynagrodzenie z tego tytułu, bez względu na podleganie ubezpieczeniom z innego tytułu i fakt pobierania emerytury i renty przez cały okres sprawowania funkcji. Ubezpieczeniom chorobowemu i wypadkowemu członkowie rady nadzorczej nie będą objęci. Do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe będzie stosowało się pewne ograniczenia (przewidziane w art. 19 ust. 1 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), tj. przedmiotowa podstawa nie będzie mogła przekraczać kwoty trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. W tym zakresie podmiot, w którym działa rada nadzorcza, ustalając, czy członek rady nadzorczej osiągnął kwotę rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe będzie musiał uwzględnić podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe członka rady nadzorczej z innych tytułów. Należy pamiętać, że jeżeli do opłacania tych składek zobowiązany jest więcej niż jeden płatnik składek, ubezpieczony jest zobowiązany zawiadomić wszystkich płatników składek o przekroczeniu rocznej podstawy wymiaru składek (za skutki błędnego zawiadomienie powodującego nieopłacenie należnych składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe odpowiada ubezpieczony). W kwestii składek na Fundusz Pracy, jeżeli podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne i rentowe członka rady nadzorczej, w przeliczeniu na okres miesiąca, będzie co najmniej równa kwocie minimalnego wynagrodzenia podmiot, w którym funkcjonuje rada nadzorcza będzie musiał za niego opłacać składki na Fundusz Pracy (nie będzie to dotyczyło członka rady nadzorczej, który ukończył 50 lat w przypadku kobiet i 60 lat w przypadku mężczyzn). Podmiot, w którym działa rada nadzorcza nie ma obowiązku opłacania za swojego członka składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Członkowie rad nadzorczych zyskują także prawo do odliczenia z podstawy wymiaru składek: diet, innych należności z tytułu podróży służbowych, gratyfikacji socjalnych z zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, nagród jubileuszowych przysługujących nie częściej niż raz na 5 lat, odpraw pieniężnych z tytułu przejścia na emeryturę lub rentę, ekwiwalentu pieniężnego za używanie w pracy własnych materiałów i sprzętów.
W związku ze zmianą przepisów dla nowej grupy ubezpieczonych nastąpiły zmiany w zakresie kodów tytułów ubezpieczenia używanych przy zgłaszaniu do ubezpieczeń i rozliczaniu składek ZUS. Kod 22 40 dotyczy członków rady nadzorczej, którzy wykonują funkcję bezpłatnie i podlegają tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu (tutaj nastąpiła zmiana opisu kodu). Kod 22 41 dotyczy osób pracujących w radzie nadzorczej za wynagrodzeniem podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i zdrowotnemu (jest to nowy kod). Kod 22 42 dotyczy osób, które opłacają składki emerytalna i rentową, ale w związku z zamieszkaniem poza terenem Polski nie podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu. Aktualizacja programu Płatnik w tym zakresie zastąpiła automatycznie. Kody te będą dostępne po pobraniu aktualizacji słowników i komponentów.
Należy pamiętać również, iż wypłacone członkom rady nadzorczej po 31 grudnia 2014r. zaległe wynagrodzenie (np. za 2014 rok) powinno być uwzględnione w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, a więc już zgodnie ze zmianami obowiązującymi od 1 stycznia 2015r.
- od 1 stycznia 2016 roku obowiązkowe będzie ozusowanie umów zleceń: Zgodnie z prawem obowiązującym dotychczas każda praca wiąże się z obowiązkiem ubezpieczenia społecznego. Jednak kiedy pracownik wykonuje równocześnie więcej niż jedną działalność zarobkową, składki odprowadza się wtedy tylko od jednego z nich (poza sytuacjami, gdy: jest to kilka umów o pracę, suma wynagrodzenia niepełnych etatów daje kwotę niższą od minimalnego wynagrodzenia, zawarto umowę zlecenie lub umowę o dzieło z własnym pracownikiem lub wykonywanie tej umowy na jego rzecz). Dotyczy to również umów zlecenia wykonywanych w tym samym czasie. Taki zleceniobiorca podlega ubezpieczeniom tylko z jednej umowy, niezależnie od kwoty wynagrodzenia. Taka regulacja prowadziła do częstych nadużyć. Powszechnym było podpisywanie ze zleceniobiorcą dwóch umów zleceń – jednej na niską kwotę i drugiej na kwotę wysoką. Składki płacone były tylko od jednej z nich – oczywiście tej na kwotę niższą.
Po zmianach w Ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw, powstaje obowiązek odprowadzania składek do ZUS od wszelkich umów zleceń do wysokości minimalnego wynagrodzenia o pracę. Zmiany uniemożliwiają też zawieranie podwójnych umów, w taki sposób, aby unikać ozusowania.
Autor: KG